Angola'nın eski devlet liderlerinden Jose Eduardo dos Santos'un kızı ve damadının, servetlerini ülkenin varlıklarını yolsuzluk ve usulsüzlükle sömürerek elde ettiğini ortaya koyan evraklar BBC'nin de ortalarında bulunduğu çok sayıda memleketler arası yayın kuruluşuna sızdırıldı.
BBC Türkçe’de yer alan habere nazaran; Angola, Afrika'nın petrol, elmas üzere yeraltı kaynakları bakımından güçlü ülkelerinden. Telekomünikasyon dalı ve gayrimenkul de cazip yatırım alanlarından.
Dos Santos, eşi Sindika Dokolo'yla birlikte babasının devlet lideri olduğu periyotta sahip olduğu nüfuzu kullanarak “şaibeli mutabakatlar ve yatırımlar” yapmakla suçlanıyor.
Suçlamaları bütünüyle reddeden dos Santos ise, siyasi emelle öne sürüldüğünü savunduğu argümanların kendisini amaç alan bir “cadı avı” olduğunu söyledi.
LONDRA’YA YERLEŞTİ
Angola'da hakkında yolsuzluk soruşturması da açılan dos Santos'un, Londra'ya yerleştiği ve İngiltere'de de kıymetli gayrimenkuller aldığı bildiriliyor.
BBC'nin araştırmacı gazetecilik programı Panorama'nın da ortalarında bulunduğu 37 milletlerarası yayın kuruluşlarıyla birlikte elde ettiği 700 bin sayfalık belge, Memleketler arası Araştırmacı Gazetecilik Konsorsiyumu (IJIJ) tarafından bu kuruluşlara iletildi.
Belgeleri, Platform to Protect Whistle-blowers in Africa adlı, yolsuzlukları afişe eden “gizli kaynakları” muhafaza örgütü sızdırdı.
İngiltere merkezli yolsuzlukla uğraş kuruluşu Corruption Watch'ın Lideri Andrew Feinstein, dokümanların dos Santos'un, ülkesini, bedelini sıradan Angolalıların ödediği bir formda, sömürdüğünü söyledi.
Feinstein, şunları söyledi:
“Dünyanın rastgele bir yerinde süslü bir mecmuanın kapağında yer aldığı vakit ya da Fransa'nın güneyinde gösterişli partiler düzenlediğinde, bunları daima Angola vatandaşlarının ülkülerini çiğneyerek yapmış oluyor.”
Angolalıların yüzde 30'u günde 2 dolardan daha az gelire sahip
ISABEL DOS SANTOS KİMDİR
Angola'nın eski devlet lideri Jose Eduardo dos Santos'un en büyük kızı. Kongolu işadamı ve koleksiyoncu Sindika Dokolo'yla evlendi.
İngiltere'de eğitim gördü ve bu ülkede yaşıyor. Afrika'nın en varlıklı bayanı olduğu düşünülüyor. İddiası serveti 2 milyar dolar civarında.
Ağırlıklı olarak Angola ve Portekiz'de kimi bankalar, petrol ve telekomünikasyon şirketlerinde payları var.
58 MİLYON DOLAR ÖDEME YAPTIĞI ŞİRKET YAKIN ARKADAŞININ
Dos Santos'un suçlandığı en şaibeli evraklardan biri Angola'da devlete ilişkin petrol şirketi Sonangol'un idaresinde olduğu periyodu kapsıyor.
Belgelere nazaran babasının devlet başkanlığı devrinde, 2016 yılında şirketin başına getirilen dos Santos, misyonu sırasında ve misyonuna son verildikten sonra Dubai merkezli bir danışmanlık şirketine 58 milyon dolar meblağında ödemeler yaptı.
Bu ödemelerin yapıldığı Matter Business Solutions'ın sahibi ve yöneticisinin dos Santos'un yakın arkadaşı olduğu ortaya çıktı.
BBC'nin ulaştığı evraklar, dos Santos'un misyondan alındığı gün bile şirkete yüz binlerce dolarlık ödeme yapıldığını ortaya koyuyor.
Matter Business şirketinin avukatları, Angola'nın petrol dalının tekrar yapılandırılması için danışmanlık hizmeti verdiklerini, faturaların ise kendilerinin hizmet satın aldıkları taşeron danışmanlık şirketlerinin yaptıkları işlerin karşılığında düzenlendiğini söylüyor.
Şirket bununla ilgili evrakları de sunabileceklerini belirtti.
830 MİLYON DOLARLIK HİSSE
Dos Santos'un avukatları da, ödeme talimatlarının maddelere uygun olduğunu ve misyondan alındıktan sonra ödeme talimatı vermediğini savundu.
Avukatlar açıklamalarında, bütün faturaların taraflarca varılan ve Sonangol şirketinin icra şurasının da bilgisi ve onayıyla imzalanan muahede çerçevesinde düzenlendiğini söyledi.
Bir öbür doküman ise, dos Santos'un zenginleşmesinde kıymetli rol oynayan Portekizli güç şirketi Galp'teki paylarına ait ayrıntıları içeriyor. Sahibi olduğu şirketlerden biri, bu payları 2006 yılında Sonangol'dan satın almıştı.
Belgeler, dos Santos'un bu paylar için biçilen bedelin yalnızca yüzde 15'ini peşinat olarak ödediğini, kalan 70 milyon doların ise tekrar Sonangol'den çok düşük faizle kredi dönüştürüldüğünü ortaya koyuyor.
Kredinin cömert şartlarına nazaran, dos Santos'un aldığı kredinin geri ödemeleri 11 yılda tamamlanacaktı. Eski Devlet Başkanı'nın kızının Galp'teki paylarının kıymeti 830 milyon dolar civarında.
Dos Santos'un şirketi nihayet borcunun tamamını ödemeyi teklif ettiğinde ise, 10 milyon dolar faiz dışında tutulmuştu.
Yetkililer, aslında Sonangol'un bu ödemeyi kabul etmemesi gerektiğini söylüyor. Lakin dos Santos'un vazifeden alınmadan çabucak evvelki kararlarında biri de, borcun kapatılmasına müsaade vermesi olmuştu. Dos Santos'un yerine gelen yeni idare süreci iptal etti.
Dos Santos, bu süreçlerde rastgele bir usülsüzlük olmadığını belirterek, “Bu yatırım, en çok ulusal petrol şirketinin çıkarına olmuştur. Mukaveleler yasaldır, usulsüzlük yoktur” dedi.
Isabel dos Santos'un Sonangol'daki son haftasında imzaladığı faturalardan bazıları
ELMAS BAĞLANTISI
Dos Santos, elmas kesiminde de emsal süreçlerle çıkar sağlamakla suçlanıyor. Dokümanlara nazaran, dos Santos'un eşi Sindika Dokolo, 2012 yılında Angolalı elmas şirketi Sodiam ile tek taraflı bir mutabakat imzalamış.
Bu muahedeye nazaran, her iki tarafın da İsviçreli lüks mücevher şirketi de Grisogono'da alacakları paylarda yüzde 50-50 ortak olmaları gerekiyordu.
Ancak şirket devlet tarafından finanse edilmişti. Dokümanlar, muahededen 18 ay sonra Sodiam'ın iştirake 79 milyon dolar koyduğunu, Dokolo'nun ise bu iştirak için yalnızca 4 milyon dolar sermaye koyduğunu gösterdi.
Sodiam birebir vakitte Dokolo'ya kurul olarak 5,5 milyon dolar ödedi. Sonuç olarak Dokolo'nun kendi parasını kullanmasına gerek kalmadı.
Anlaşmanın Angola halkını daha da ziyana uğratan boyutu, Sodiam'ın yatırım için kullandığı nakit parayı dos Santos'un hissedarı olduğu özel bir bankadan kullanması oldu.
Kullanılan kredinin faizi ve kredinin kendisi başkanlık kararnamesiyle garanti altına alındı. Kararnameyi imzalayan lider ise dos Santos'un babasıydı.
KAMUYA ZİYAN 1 MİLYAR DOLARI BULUYOR
Sodiam'ın yeni icra komitesi lideri Bravo da Rosa, Angola halkının muahededen bir dolar bile kazanamadığını, sonuçta borçların ödenmesi tamamlandığında kamunun ziyanının 200 milyon doları olacağını söyledi.
Devlet Lideri dos Santos ayrıyeten damadına kelepir fiyattan elmas satışı imtiyazı tanınış. Kaynaklar, BBC Panorama takımına bu ayrıcalığın kamuya ziyanının 1 milyar doları bulabileceğini söyledi.
Isabel dos Santos ise De Grisogo'nun hissedarı olmadığı için bu bahiste rastgele bir açıklama yapamayacağını söyledi.
Ancak dokümanlar dos Santos'un kendi mali danışmanları tarafından şirketin hissedarı olarak nitelendiğini ortaya koyuyor.
Başlangıçta 4 milyar dolar sermaye koyan Dokolo, daha sonra şirkete fon aktardı. Avukatlarına nazaran, yatırılan ölçü 115 milyon dolar civarında ve De Grisogono'nun satın alınması da kendisinin fikriydi. Avukatları, şirketin ham elması piyasa rayicinden satın aldığını söylüyor.
Isabel dos Santos ve eşi dünya yıldızlarıyla birlikte sinema galalarına katılıyor
ARAZİ BAĞLANTISI
Belgeler, Dos Santos'un 2017 Eylül ayında hazine toprağını nasıl aldığını ve buradan büyük bir rant elde ettiğini ortaya koyuyor.
Başkent Luanda'da bir kilometrekare büyüklüğünde denize sıfır arazinin satışı sırasında 96 milyon dolarlık rayicinin yalnızca yüzde 5'ini peşinat olarak ödeyen dos Santos'a bu mevzuda yeniden babası bir kararnameyle yardımcı olmuş.
Kararnameye nazaran, dos Santos'un şirketi arazinin kalan kısmını yatırım olarak ödeyecekti.
Bu inşaat projesi sırasında çok sayıda aile, deniz kenarındaki ömür alanlarından başşehrin 50 km. dışında ücra bir siteye taşınmaya zorlanmış.
Dos Santos'un yeniden deniz kenarındaki bir öteki projesi için 500 aile meskenlerinden edilmiş ve artık kanalizasyon yakınında yaşıyor.
Dos Santos, insanların konutlarından çıkarılmasının nedeninin kendi projesi değil, öbür bir proje olduğunu öne sürerken, projeler iptal edildiği için kendi şirketlerine rastgele bir ödeme yapılmadığını savunuyor.
TELEKOM BAĞLANTISI
Dos Santos, Angola'nın telekom dalında de büyük çıkarlar elde etmiş. Ülkenin en büyük taşınabilir telefon operatörü Unitel'den yüzde 25 pay elde etmiş.
Dos Santos, 1999 yılında babası tarafından Unitel'e telekom lisansı verilmesinden bir yıl sonra paylarını bir üst seviye bir kamu görevlisinden devralmış. Unitel'den 1 milyar dolar kar hissesi alan dos Santos, paylarının kıymeti de yaklaşık 1 milyar dolar civarında.
Unitel'den elde ettiği nakit gelir bununla da sonlu kalmayan dos Santos Unitel'in, Unitel International Holdings isminde kurduğu yeni şirkete 400 milyon dolar ödünç vermesi için düzenleme yapmış.
Telekom şirketiyle yeni kurulan şirketin tek münasebeti isim benzerliği. Dokümanlara nazaran dos Santos, krediyi hem borçlu hem de alacaklı olarak imzalamış.
Dos Santos, süreçlerin idare konseyi ve hissedarlar tarafından onaylandığını, kredinin Unitel'in çıkarına olduğunu savunuyor.
Dos Santos'un şaibeli olarak nitelenen süreçlerinde kullanılan şirketlerin kontrolü, milletlerarası mali kontrol kuruluşu Price Waterhouse Coopers (PWC) tarafından yapılmış.
PWC'nin, dos Santos'un şirketlerini denetlerken ve vergi konusundaki danışmanlık hizmetleri karşılığında milyonlarca dolar aldığı belirtiliyor.
PWC, BBC Panorama programının, şirketin dos Santos'un zenginleşmesini sağlayan süreçlerdeki yardımına ait soruları üzerine dos Santos'la ilgisini sonlandırdığını açıkladı.
PWC, ayrıyeten “ciddi ve korku verici” olarak nitelediği bu tezlerle ilgili olarak soruşturma başlattığını açıkladı ve “Faaliyette bulunduğumuz her ülkede en üst seviye davranış standardımızı korumak için bu soruşturma sonunda gerekli adımları atmakta tereddüt etmeyeceğiz” dedi.