Gazeteci Çiğdem Toker in kamu ihalelerindeki usulsüzlükleri araştırdığı Olağan İşler isimli kitabı Tekin Yayınevi nden Kumköy escort çıktı
Sözcü gazetesi muharriri Çiğdem Toker Kamu ihalelerinde afet savaş üzere fevkalâde durumlarda başvurulması gereken adabı gösteren 21 b maddesinin AKP iktidarı tarafından nasıl yandaş şirketler için sıklıkla kullandığını anlattı Escort Kumköy
Toker hakkında açılan milyonluk davalara karşın ülke ekonomi politiğinin art planında neler döndüğünü kapalı kapılar arkasında kamuya ilişkin olan kıymetlerin yöntemsiz ihale ve tekniklerle kimisi neredeyse sermayesi olmayan şirketlere nasıl Kumköy escort bayan dağıtıldığına dikkat çekti
Toker 21 b unsuru ile yapılan usulsüzlüklerle 46 milyar TL nin ortalarında Cengiz Kolin Kalyon üzere yandaş şirketlere aktarıldığını belirtti
Kitabın Sıradanlaşmış 21 b nin Faturası başlıklı kısmında AKP iktidarının 21 b hususu ile kamu ihalelerinde yaptığı usulsüzlüklerin maliyeti anlatıldı Bu kısımda yalnızca 2017 yılında 4 8 milyar TL nin havuza aktarıldığına değinildi
İşte Sıradanlaşmış 21 b nin Faturası başlıklı o kısım
Devletin ihaleyle satın aldığı mal hizmet ya da yaptırdığı yol köprü rıhtım santral baraj vb projeler için şirketlere yapılan ödemeler hakediş bütçeden çıkıyor Bütçe de vergilerimizden oluşuyor O nedenle kamu kaynaklarını ihtimamlı kullanmak başkentteki bir genel müdürlükten Karadeniz deki bir ilçe belediyesine kadar her kamu kuruluşunun hem vazifesi hem de halka borcu Pekala kamu kaynağının düzgün kullanılıp kullanılmadığını ölçmenin yolu var mı Karşılık evet Üstelik KİK bunu ilan da ediyor Kurum raporlarına gelmeden ön bilgi verelim
Vatandaş olarak bir ihalede devletin ne kadar tasarruf ettiğini görmek isterseniz iki bilgiye gereksiniminiz var
İhaleyi yapan kamu yönetiminin belirlediği yaklaşık maliyet YM
İhaleyi yapan yönetim kazanan şirketin imzaladığı kontrattaki fiyat Buna kontrat bedeli deniliyor SB
Sözleşme bedeli yaklaşık maliyet fiyatına oranlandığında SB YM ihale için devlet kasasından çıkanı ve kalanı görmek mümkün hale geliyor Hasebiyle sağlanan tasarrufu da
Bu hesap genel sınırlarıyla şirketlerin ihalede yaptığı indirim oranlarını da gösterir Her kamu ihalesinde büyük değer taşıması gereken indirim oranını eski ismiyle tenzilat merak ederseniz bir küçük süreç daha gerekli
Yukarıdaki oranlamada ulaşılan sonucu 100 sayısından çıkarmak Formülü bir örnekle anlatalım Sözleşme Bedeli/Yaklaşık Maliyet (SB/YM) Diyelim ki, bitmiş bir ihalede üstteki oranlamanın sonucu 75 çıktı. Bu sonuç bize kamu yönetimince belirlenmiş 100 liralık yaklaşık maliyetin 75 lirasının kullanıldığını, 25 TL’sinin ise devlet kasasında kaldığını anlatır. Kullanılmayan kaynağın oranını gösteren sayı, tıpkı vakitte ihalede teklif verenlerin yaptığı indirim oranıdır. Yani yüzde 25.
YAKLAŞIK MALİYET GİZLENSE DE
Ne var ki bu bilgiye erişimde temel bir mani mevcut Yasa gereği yaklaşık maliyetin ihale sürecinde bilinmeyen tutulması gerekiyor. Emel ise katılacak isteklilerin ortalarında mutabakatını önlemek. Fakat pratikte bu sınırlamanın büyük kıymeti kalmadığını savunanlar hatta sempozyumlarda lisana getiren kamu vazifelileri de var.
Bununla birlikte ödediği ya da maaşından kesilen vergilerin nasıl harcandığını merak eden bir yurttaş bu hesabı her ihalede yapamasa da yılın sonunda genel bir kıymetlendirme görebilir
İZLEME RAPORLARINDAKİ HAKİKAT
KİK sistemli olarak ‘Kamu Alımları İzleme Raporu’ yayımlıyor. Herkesin kullanımına açık bu raporlarda, kamu ihaleleriyle ilgili bir yıllık gelişmeleri anlatan detaylı bilgiler, istatistikler yer alıyor.
2018 tarihli son raporda ihalelerde sağlanan tasarruf konusunda şöyle denilmiş
Tablo 1 15 te mukavele bedellerinin yaklaşık maliyetlere nazaran oranları incelenmiştir Yaklaşık maliyetin piyasa rayiçlerine uygun formda belirlenmesi durumunda kontrat bedeli yaklaşık maliyet oranı SB YM kamunun gerçekleştirilen ihalelerden ne kadar tasarruf ettiğini ve istekliler açısından rekabetin nasıl yaşandığını belirleyen çok değerli bir göstergedir Ayrıyeten mukavele imzalandıktan sonra işin yaklaşık maliyetinin ne ölçüde hakikat belirlendiğinin tespit edilmesi açısından da bu göstergeden yararlanılmaktadır
Fakat KİK bu türlü dese de devletin sağladığı tasarrufu o formülün neresinde göreceğimizi belirtmiyor Problemin can alıcı yanı bütün raporlarda kapalı geçilmiş O kapalı kısmı burada açacağız
PAZARLIK METODUNDA İNDİRİM DAİMA DÜŞÜK
Önce küçük bir hatırlatma Kamu alımları yani genel tabirle ihale mal hizmet ve üretim işleri olmak üzere üç başka çeşit muhtaçlık için yapılıyor Ve artık gelelim tasarruf hakikatine Devlet bilhassa üretim ihalelerinde pazarlık yolunu seçtiğinde ebediyen ziyan ediyor Açık ihale yolunda ise hep daha yüksek tasarruf sağlıyor Bu gerçeği bize yalnızca 2018 tarihli son rapor değil geriye dönük bütün Kamu İhale Kurumu İzleme Raporları apaçık gösteriyor
Yüksek indirimlerin açık ihale metoduyla gerçekleştirilen imal işlerinde sağlandığı ortada En düşük indirimin ise pazarlık adabıyla yapılan üretim işi ihalelerinde geldiğini rahatlıkla görüyoruz Yani devletin bilgileri bize müteahhitlerin yaptığı indirim oranlarının iki ihale metoduna nazaran farklılaştığını söylüyor
Sebebi konusunda şunu söylemek yanlış olmaz Açık ihalede kamunun daha çok tasarruf sağlaması, ihalenin bütün isteklilere açık olmasından, ilan edilmesinden kaynaklanıyor. Açıklık, kamuoyu kontrolüyle birlikte rekabeti de getiriyor. Rekabetteki artış, teklifleri kamu lehine etkiliyor. Sonuçlar aslında ibretlik. Bahsin üzerine neden odaklandığımızın, 21/b için neden ‘emanet edilen gücün berbata kullanımı’ dediğimizin ispatı. Demek istediğimi aşağıdaki tabloda daha açık görebilirsiniz.
KİK in yayımladığı 2013 2018 yılları ortasındaki İzleme Raporları nı temel alarak imal ihalelerinde açık yol ile pazarlık yordamı uygulaması ortasındaki tasarruf farkını listeledim Tablo ihale yoluna nazaran müteahhitlerin yaptığı indirim oranları ve ortadaki farkı da içeriyor
Not Mukavele Büyüklüğü Yaklaşık Maliyet sonuçlarını gösteren tablolarda pazarlık tarzıyla 21 Madde yapılmış ihale kontratları bir bütün olarak değerlendirilmiş Kaynak tabloda pazarlık yordamı ihalelerin farklı tiplerini gösteren a b c d e f diye fıkra ayrımı yapılmamış Bununla birlikte mukavele büyüklüğüne husus meblağların değerli kısmının 21 b yordamıyla yapılan ihalelerden oluştuğunu söyleyebiliriz
2017 ye Bakalım 21 b uygulamasının büyük yer tuttuğu pazarlık yolunun kamuyu nasıl ziyana uğrattığını örnekle görelim Pazarlık adabı ihalelerin en yüksek fiyata ulaştığı 2017 yılı özel bir ilgiyi hak ediyor TBMM deki gensorunun da birebir yılın ekim ayında verildiğini hatırlatalım
Önce en rekabetçi tarz olan açık ihale sonuçları 2017 de açık ihale yöntemiyle gerçekleşen üretim işlerinde
Sözleşme Bedeli 71 milyar 884 milyon 717 bin TL
Yaklaşık Maliyet 97 milyar 722 milyon 690 bin TL
SB YM 74
Yani oranlama yapıldığında 100 TL yaklaşık maliyetin 74 TL sinin harcandığı 26 TL sinin kamu kasasında kaldığını söyleyebiliriz Başka anlatımla tasarruf oranı 26 Bu oran tıpkı yıl açık ihaleyle yapılan üretim işi projelerde şirketlerin isteklilerin indirim oranını da gösteriyor Artık gelelim birebir yıl bol bol pazarlık metoduyla gerçekleştirilen üretim ihalelerine
2017 de pazarlık adabıyla yapılan üretim ihalelerinde
Sözleşme Bedeli 36 milyar 873 milyon 956 bin TL
Yaklaşık Maliyet 43 milyar 502 milyon 956 bin TL
SB YM 85
Yani 100 TL lik yaklaşık maliyetin 85 TL si harcanmış 15 TL si kasada kalmış Başka anlatımla tasarruf oranı 15 Bu oran üsttekine misal halde birebir yıl üretim işleri için gerçekleştirilen pazarlık yordamı ihalelerde isteklilerin indirim oranını gösteriyor
FARK ÇOK BÜYÜK
Aradaki farka dikkat Açık ihalelerde kamunun sağladığı yüzde 26 olan indirim oranı, pazarlık yolunda yüzde 15’e düşüyor. İki ihale tarzı ortasındaki 11 puanlık fark indirim farkı, ihale yordamının müteahhitlerin indirim konusundaki tavırlarını nasıl etkilediğini bariz biçimde gösteriyor Özetle, davet edilen müteahhit şirketin yaptığı indirim ile ilan edilen açık ihaleye katılan öbür müteahhit şirketlerin indirimleri birebir olmuyor.
Resmi dataları temel alarak bir projeksiyon yapalım 2017 yılında imal işleri için gerçekleştirilen pazarlık tarzı ihalelerdeki indirimi üstte paylaştık 15 Bunun nakdî karşılığı 6,5 milyar TL. Şimdi birebir yıl tekrar üretim işlerinde fakat bu kere açık ihalelerde sağlanan resmi indirim sayısını hatırlayalım: %26.
Pazarlık metoduyla yapılan ihaledeki indirim yüzde 15 değil de açık ihaledeki üzere yüzde 26 olsaydı kamunun tasarrufu ne olurdu Bu sorunun yanıtına bakalım Yaklaşık maliyet meblağı olarak açıklanan 43 5 milyar TL ye pazarlık tarzı ihalede yapılmış indirim oranı yerine açık ihaledeki yüzde 26 indirimi uyarlamamız halinde çıkan tasarruf sayısı 11 3 milyar TL Açık ihaledeki tasarruf Pazarlık yordamı ihaledeki tasarruf 4,8 milyar TL (11,3 milyar TL) (6,5 milyar TL)