Koronavirüs salgını nedeniyle dünya çapında yüz milyonlarca insanın konutunda karantinaya girmesiyle birlikte internet üzerinden alışverişlerde artış yaşanıyor. Paketleri meskenlere taşıyan kargo çalışanlarıysa iş yüklerinin arttığını, fakat virüsten korunmaları için gereken tedbirlerin gereğince alınmadığını söylüyor.
Kargo çalışanlarına nazaran bu nedenle hem kendileri, hem aileleri hem de müşteriler risk altında. Salgın periyodunda yaşadıkları zorlukları da, toplumsal medya üzerinden lisana getiriyorlar.
BBC Türkçe’den Berza Şimşek’in haberine nazaran; Türkiye'de faaliyet gösteren büyük kargo şirketlerinin temsilcisi Kargo, Kurye ve Lojistik İşletmecileri Derneği (KARİD) ise, bu tezlerin “gerçeği yansıtmadığını” söylüyor.
Yurtiçi Kargo çalışanları evvel şikayet ve taleplerini duyurmak için kendi ortalarında örgütlenmeye başladı, artık ise “Patronların Ensesindeyiz” dayanışma ağı üzerinden tüm ülkedeki farklı firmalardan kargo çalışanlarını bir ortaya getirmeye çalışıyor.
“SÜPER TAŞIYICI FAKTÖRÜ OYNAMA RİSKİ VAR”
Yurtiçi Kargo'da 1.5 yıldır dağıtımda çalışan Ateş (gerçek ismi değil), “Evde Kal” davetleri yapılmaya başlandığından beri iş yüklerinin arttığını söylüyor.
“Bir kurye günde 100-150 bireye kargo taşıyor. Bu manada bir harika taşıyıcı faktörü oynama riski var” diyor.
Kargo çalışanlarının hem paketi teslim aldıkları, hem de teslim ettikleri yerde virüsü kapma ya da bulaştırma ihtimalleri var.
Tüm Taşıma Emekçileri Sendikası (TÜMSİS) Lideri Kenan Öztürk bu nedenle “sağlık dalından sonra en büyük risk kümesinde olanların taşıma sektörü” olduğunu söylüyor.
KARİD'e nazaran dalın Türkiye çapında 10 bin sabit merkezi ve yaklaşık 100-110 bin çalışanı var.
Çalışanlar Covid-19'a yakalanma riskini azaltmak için çalışma saatlerinin azaltılmasını istiyor.
BBC Türkçe'ye konuşan KARİD Lideri Aslan Kut ve Yurtiçi Kargo, iş yükünün arttığı ve çalışma saatlerinin uzadığının “doğru olmadığını” kaydediyor.
Kut, “Bu periyotta şirketten şirkete giden gönderiler yüzde 50-60 azaldı. Şirketlerden şahıslara giden gönderiler eski düzeyini koruyor. Toplam iş hacmi artmadı” diyor.
“ŞARAP SOĞUTMA KOVASI TAŞIDIM”
Kargo çalışanlarının koronavirüse yakalanma risklerinin azaltılması için taleplerinden bir başkası, salgın müddetince “tıbbi gereçler, paklık eserleri ve besin ürünleri” hariç kargo alımının durdurulması.
Acil muhtaçlık haricindeki alışverişlerin durması halinde iş yüklerinin de azalacağını vurgulayan Ateş, çoğunlukla tişört ve pantolon üzere “gereksiz şeylerin” sipariş edildiğini söylüyor:
“Bir siparişte şarap soğutma kovası taşıdım. Bu türlü bir şey olduğunu birinci orada öğrendim. Salgın sürecinde bu türlü gereksiz şeyleri taşımak bizim zorumuza gidiyor.”
Ancak KARİD kargo dalının “kamu hizmeti” olarak görüldüğüne dikkat çekti. Yurtiçi Kargo da kargo alımını durdurmanın “yasal olarak mümkün olmadığını” belirtti.
Kargo çalışanlarının bir başka talebi de maske ve eldiven üzere müdafaa ekipmanlarının sağlanması ve şubeler ile araçların haftada bir sefer dezenfekte edilmesi.
YURTİÇİ KARGO: HİÇBİR KONTROLDE EN UFAK BİR SORUN YAŞAMADIK
Bir öteki Yurtiçi Kargo çalışanı olan Çağdaş Takmaz, sedef romatizması olan eski bir kargo aktarma yeri çalışanı.
Yöneticisinden maske, eldiven ve dezenfektan istediğinde, “Bunu kendiniz karşılayın” cevabını aldığını söylüyor.
Bağışıklık sistemini zayıflatan hastalığı nedeniyle işe gitmediğini anlatan Takmaz, sıhhat merkezlerinden Covid-19 hastası olmaması nedeniyle rapor için gelmemesinin istendiğini ve 3 gün işe gitmemesi sonucunda rapor götüremediği için işten çıkarıldığını anlatıyor.
“Ücretli ya da fiyatsız müsaade talebinde de bulundum lakin bununla ilgili rastgele bir geri dönüş yapılmadı” diyor.
Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı'nın iş yerlerinde alınacak önlemelere ait kılavuzunda, çalışanların kullanımı için kâfi paklık gerecinin bulundurulması ve risk kümelerindeki çalışanların mümkünse meskenden çalışmalarının sağlanması gerektiği kaydediliyor.
Astım hastası olan Ateş de çalıştığı şubenin şimdiye kadar bir sefer dezenfekte edildiğini söylüyor, “Filtresiz bir bez maske verildi. Maske demeye bin şahit lazım. Onu yıkayıp yıkayıp kullanıyoruz. Eldiven de çok inceydi. Ben kendi imkanlarımla eldiven aldım” diyor.
KARİD Lideri Kut ise yaptığı açıklamada, salgın başlar başlamaz kargo şirketlerinin acil hareket planı oluşturduğunu, şube ve araçlara maske ve dezenfektan temin ettiğini ve buraların periyodik olarak dezenfekte edilmesi için eğitim çalışmaları düzenlediğini kaydetti.
Yurtiçi Kargo Takmaz'ın durumu ile ilgili yorum yapmadı, fakat “Bireysel yaşanan sorunlar ile ilgili de iç kontrol düzeneklerimiz çalışıyor ve insan kusuru tespit edildiğinde gerekli ikaz ve tedbirler alınıyor” dedi.
Açıklamada, “Rapor getiremeyen birinin kronik rahatsızlık sebebi ile işe devam etmemesinin yasal bir münasebeti bulunmamaktadır” denildi.
İlaçlama ve hami ekipmanla ilgili çalışanların argümanlarını reddeden şirket, “İl ve ilçe sıhhat müdürlükleri tarafından denetleniyoruz. Şu ana kadar hiçbir kontrolde en ufak bir sorun yaşamadık” dedi.
“EKMEK PARASI İLE MEVT RİSKİ ORTASINDA TERCİHE ZORLANIYORLAR”
TÜMSİS Lideri Kenan Öztürk ise, kargo çalışanlarının “ekmek parası ile mevt riski ortasında bir tercih” yapmaya zorlandıklarını söylüyor:
“Gerçekten her gün bu tedirginlikle işe gidip geliyorlar. Tabiatıyla tazminatını da geride bırakarak işi bırakan çalışanlar var.”
TÜMSİS Lideri Öztürk BBC Türkçe'ye yaptığı açıklamada, sendikanın örgütlü olduğu kargo şirketlerinde çalışanların taleplerinin görüşmeler sonucunda çoğunlukla karşılandığını, lakin bilhassa sendikanın olmadığı iş yerlerinden çok sayıda şikayet aldıklarını anlatıyor:
“Çok sayıda emekçi bizi arıyor, 'Maske bulamıyoruz, eldiven bulamıyoruz. 12 saat çalışıyoruz, fazla mesai fiyatı alamıyoruz. Bari salgın devrinde 8 saat çalışalım diyoruz, bize kapıyı gösteriyorlar' diyorlar.”
“HER GÜNÜMÜ ODAMDA GEÇİRİYORUM”
Öztürk, “Pozitif olaylar çıktı, teste dahi gönderilmiyoruz” biçiminde şikayetler olduğunu da kaydediyor.
Kargo dalında şu ana kadar “ciddi hiçbir olaya rastlanmadığını” söyleyen Kut ise, “Pozitif çıktı çalışanlardan, tedavi edildiler” diyor. Müspet çıkanların “çoğunun” da meskenlerine gönderildiklerini söylüyor.
Yurtiçi Kargo soru üzerine İstanbul-Maltepe/Dragos şubesinde olumlu hadisenin olduğunu doğruladı, virüs tespiti sonrası ilgili şahsın ve şubedeki tüm çalışanların karantinaya alındığını, şubenin 1 gün kapatılarak dezenfekte edildiğini ve akabinde öbür bir grup ile çalışmaya başlandığını aktardı.
Kut, Türkiye çapında kaç kargo çalışanında ve nerelerde Covid-19 görüldüğüne dair bilgi vermedi.
Ancak çalışanlara ve müşterilere virüs bulaşması ihtimalinin azaltılması için teslimatta toplumsal aralanma tedbirleri alındığını anlattı:
“Adresinize geliyorlar. Sizden kimlik istemiyorlar. Cep telefonunuza evvelce bir ileti gönderiyorlar. Siz uzaktan bildirideki kodu söylüyorsunuz, kargonuzu bırakıp gidiyorlar. Münasebetiyle toplumsal izolasyonu olabildiğince sağlamış durumdayız.”
Kut, şubede alınan tedbirler ortasında ateş ölçümünü ve birebir anda üçten fazla müşterinin içeriye alınmamasını sıralıyor.
Annesi ve kronik teneffüs yolu hastalığı bulunan babasıyla yaşayan Ateş, meskende kendisini karantinaya aldığını anlatıyor:
“Eve yaklaşırken telefonla arayıp annemden yemeği odama koymasını istiyorum. Konuta gittiğimde direkt kendimi banyoya atıyorum, elimi yüzümü yıkıyorum. Her günümü odamda geçirmeye çalışıyorum.”
DİĞER KARGO ŞİRKETLERİ ARGÜMANLAR İÇİN NE DİYOR
BBC Türkçe Yurtiçi Kargo'nun dışında; MNG, Aras, UPS ve DHL üzere Türkiye'de faaliyet gösteren büyük kargo şirketleriyle görüşmeye çalıştı, fakat sorularına karşılık alamadı.
Sorularımıza karşılık veren Hız Kargo, iş yoğunluğunun bu periyotta arttığını doğruladı, destek araç ve işçi ile bu yoğunluğu karşıladıklarını bildirdi.
Çalışanları ortasında olumlu bir olayın şimdiye kadar çıkmadığını belirten şirket, çalışanların ateşlerinin günde birkaç defa ölçüldüğünü ve sıhhat takiplerinin iş yeri doktorlarınca yapıldığını kaydetti.
“Tüm çalışanlara eldiven, maske ve ferdî dezenfektan dağıtıldığını” kaydeden şirket, iş yerlerinin tertipli olarak ilaçlatıldığını belirtti.
TÜMSİS: AKTİF BİR DENETLEME SİSTEMİ YOK
Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı'na iş yerlerini denetleme daveti yapan TÜMSİS Lideri Öztürk, “Etkin bir kontrol düzeneği olmadığı için patronlar, bilhassa örgütsüz yerler çok daha pervasızca davranıyor, kölece çalıştırıyor” diyor.
Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı'nın açıklamalarında, Covid-19 kapsamında iş yerlerine yönelik olarak rehberlik hizmetleri ile teftişlere devam edildiği ve önlemlere uymayan firmalara yaptırım uygulanacağı kaydediliyor.
Bakanlık, BBC Türkçe'nin şimdiye kadar kaç kargo şirketine fiziki kontrol yapıldığı ve yaptırım uygulandığına dair sorularını cevapsız bıraktı.
Ancak Rehberlik ve Teftiş Kurulu'nun eksiklik görülmesi halinde evvel ikazda bulunduğu, akabinde para cezası kestiği ve iş kazasına yol açacak mevzularda savcılığa başvurarak ceza davası açılmasını sağlayabildiği belirtildi.
AMAZON ÇALIŞANLARI ABD'DE İŞE GİTMEME HAREKETİ DÜZENLİYOR
Kargo çalışanları dünyanın öteki ülkelerinde de çalışma şartlarından şikayetçi.
Dünyanın en büyük e-ticaret şirketi Amazon'un yüzlerce çalışanı hafta içinde ABD'de işe gitmeme hareketi başlattı.
Fransa'da Amazon, çalışanlarını gereğince korumadığını kaydeden sendikalara karşı açtığı temyiz davasını kaybetti.
Mahkeme, şirket sıhhat ve güvenlik tedbirlerini alana kadar, belirlediği acil gereksinim kapsamına girmeyen eserlerin taşınmasını yasakladı. Bu kuralın ihlâli halinde şirket sipariş başına 100 bin euro ceza ödemekle karşı karşıya.
Uluslararası Af Örgütü, Amazon'un kurucusu Jeff Bezos'a çalışanların çalışma şartları ile ilgili tasalarını giderme daveti yaptı.
Amazon'un dünya çapında 800 binden fazla çalışanı bulunuyor. Şirket çeşitli basın kuruluşlarına yaptığı açıklamada “sağlık ve güvenliğin öncelikleri olduğunu” belirtti, maske ve dezenfektan temini, ateş ölçme, iş yerlerine toplumsal aralanma kuralları getirme ve çalışanları ek fiyatla ödüllendirme yoluna gittiklerini kaydetti.
Türkiye'de ise Ateş, insanlardan kargo siparişi verirken daha niyetli davranmalarını istiyor:
“Sürecin şuurunda olsunlar. Kendi sıhhatlerini düşündükleri kadar oburlarının sıhhatlerini da düşünsünler.”