Kürtçe’nin yok olmasının önüne geçilmesi emeliyle Diyarbakır’da kurulan Lisan ve Kültür Ağı üyeleri, bu sefer lisanlarının geleceğini tartışmaya açtı. Toplantıya değişik meslek kümelerine mensup 300’e yakın kişi katıldı.Açış konuşmalarının akabinde meslek kümeleri kendi ortalarında kümelere ayrılarak kendi ortasında tartışmaya başladı. İrtibat, hukuk, akademi, kültür, sanat, iktisat, edebiyat, yayıncılık üzere başlıklara ayrılan kümeler, Kürtçe ile ilgili meseleleri ve tahlil tekliflerini tartıştı. Gün uzunluğu süren tartışmaların akabinde hazırlanan raporlar, iştirakçilere okundu.
Toplantıya katılanlar meseleleri ve tahlil tekliflerini VOA Türkçe’den Mahmut Bozarslan’a değerlendirdi. Hukukçular kümesinde tartışmalara katılan tıpkı vakitte müellif olan Avukat Sedat Yurtdaş, toplantıya gençlerin de ilgi göstermesini umut vadettiği görüşünde. Yurtdaş, “Dilin kullanılması önündeki fiili, ekonomik, kültürel mahzurların hepsinin konuşulmasının ve bir tahlil yolunun bulunması gerektiği konusunda çok çeşitli tartışmalar öteden beri vardır. Bu periyotta bu kadar çok sayıda insanın bir ortaya gelerek, kendi lisanıyla konuşması, tahlil araması aslında çok kıymetli bir kademedir. Toplum olarak, Kürtler olarak tek başına siyaset olmayan bir alanda ne kadar kıymetli pahalı bir gereksinimin altını çizdikleri görülüyor” dedi.
“KÜRT LİSANI ÖNÜNDEKİ PÜRÜZLERİN…”
Yurtdaş, Kürtçe’nin korunabilmesi için yapılması gerekenleri “Kürtçe’nin bütün lehçelerini koruyarak gelişmesi için hem eğitim hem pazar hem bağlantı lisanı olması gerekiyor yoksa kaybedecek. Buraya katılanların gençliklerini de dikkate alarak şunu söyleyebiliriz, aşikâr bir yaşın üstündekiler Kürtçeye ilgi göstermiyor. Toplumun genç kuşakları de bu lisanı ilgi gösteriyor fakat bir lisanın dünya lisan ailesinde karşılığını bulması için kesinlikle önündeki mahzurların kaldırılması lazım. Bunların AKP iktidarının geçmişte yaptığı üzere formu kaldırılması değil hukuken ve fiilen önünde bir pürüz kalmayacak formda kaldırılması lazım. Sanırım bu tartışmalar, konuşmalar bu bahiste nasıl bir yol haritası çıkarılacağını, nasıl bir tahlil olacağını, tahlil teklifleri konusunda sorulara yanıt bulacaktır. Fakat sonuçta Kürtler’in lisanına sahip çıkması konuşturması ve geliştirmesi lazım ve bu kaçınılmazdır. Kürt lisanı önündeki manilerin nasıl kaldırılacağı yasal, anayasal açıdan hangi pürüzler var, varsa milletlerarası mukavelelerde çekincelerin kaldırılması istikametinde nasıl adımlar atılması gerektiği istikametinde somut çalışmaları yapmak, buna yönelik tekliflerde bulunmak lazım” formunda sıraladı.
Tartışmaya katılan kesitlerden biri de gazetecilerdi. Bağlantı başlığı altında tartışan gazetecilerin vardığı sonucu Gazeteci Murat Bayram anlattı. Kürtçe’nin toplumsal medyadaki kullanımına dikkat çeken Bayram, “Habercilik artık yalnızca klasik yollarla değil toplumsal medyada yapılıyor. Bunun Kürtçe’ye nasıl adapte edileceği üzerine tartışma yaptık, Kürt okurun, izleyicinin hangi platformlarda olduğunu araştırdık. Kürt çocuklarını sıklıkla telefon uygulamalarına baktıklarını tespit ettik. Kürt medyasında, Kürt haberciliğinde bu istikamette bir fakirlik, bir içerik eksikliği olduğunu tespit ettik. Bu istikamette çalışmaların olması gerektiğini vurguladık” diye konuştu.
Bayram’a nazaran Kürtçe’nin yaşadığı sıkıntılar ve tahlilleri şöyle:
“Kürt medyasında bilhassa eğitim lisanı olmadığı için kendi ortalarında lisan standartları yok. Bu da farklı medya organlarında farklı üslupla karşılaşmak manasına geliyor. Medya organlarının lisanlarının hem daha kolay ve anlaşılır yapılması, hem de daha birbirine yaklaştırılması gerekiyor. Bu bahiste bir karar aldık. Toplumsal medyada Kürtçe’nin çok az yer aldığını tespit ettik. Kürtçe’nin daha ilgi alımlı bir formda, görsel ve işitsel hem malzemeler kullanılarak toplumsal medyada yer alması gerektiğini önerdik. Bu bahiste çalışmalar yapılması gerekiyor. Yapılan tespitlerden biri Kürt medya organlarının birçoklarında yalnızca toplumsal medya editörlüğü yapan bir çalışanın olmadığıdır, bu bahiste çalışmalar yapılmalı. Yalnızca toplumsal medyada içerik üreten çalışanlar onları Kürtçe içerik üreten çalışan sayısının başkalarından daha fazla olması gerekiyor. İçeriklerin daha fazla zenginleştirilmesi lazım.”
“PRESTİJİ EN DÜŞÜK OLAN DİL”
Akademisyenler kümesinde tartışmalara katılan Dr. Cuma Çiçek ise Kürtçe’nin jenerasyonlar ortasında aktarılmadığını savundu. Çiçek, “Bir dilim nesiller ortası transferi kesinti oluyorsa o lisanın yok olma riski var. Bizim en çok altını çizdiğimiz konu buydu. Kürtçe artık çocukların lisanı değil çocukların lisanı olmaktan çıkan bir lisan. Yaşlıların lisanı olmaya başladı. Kürtler’in kıymet vermesi gereken temel problem kuşaklararası lisan transferinin kesintiye uğrayan transferinin tekrar kurulması. Kürtç’enin yaşamasına dair bir istek ya da irade varsa Kürtçe’nin vefatına dair bir berbat niyet yoksa Quebec ve Katalan tecrübesi bize şunu gösteriyor kâğıt üstünde simetrik bir sistem kursanız, iki lisana eşit statü verseniz bile uzun müddet baskı altında kalmış bir lisan, baskın lisan karşısında ayakta kalamıyor” formunda konuştu.
Çiçek, Kürtçe’nin kullanımının gitgide azaldığına dikkat çekerek, “Çok dillilik sistemine geçilmesi lazım. Anadili önceleyen birçok dillilik sistemine geçilmesi gerekiyor. Bunun minimum kaideleri anadilde eğitim, kamu hizmetlerinin çok lisanlı verilmesi üzere adımlarla başlıyor. Kurmanci da can çekişiyor. Kurmanci’nin geleceğini belirleyen temel gösterge kuşaklararası lisan transferidir. 50 yaş üstü Kürtler’e bakalım, 30-50 yaş ortası Kürtler’e, 15-30 ortası Kürtler’e bakalım ve lisanın grafiğini çıkaralım. Lisanın üstten aşağı hakikat geldiğini göreceksiniz. Bu grafiğe baktığımızda Kürtçe artık yeni jenerasyonların lisanı olmaktan çıkıyor. Buna bir müdahale olmazsa bunu gideceği nokta muhakkaktır. Kürtler’in devasa kaynakları var. Kurumları gazeteleri, medyaları, kültür kurumları, politik kurumlar var. Bu kurumların En azından gündelik hayatta Kürtçe’yi önceleyen bir konum alması lazım. Sokakta Kürtçe’nin itibarını artırıcı işler yapması lazım. Yalnızca fakirlerin lisanı değil, zenginin de lisanı olmalı. Toplum içerisinde Kürtçe’nin statüsünü yükseltecek, itibarını arttırıcı işler yapılmalı. Kürtçe şu anda toplum içinde itibarı en düşük olan bir dil” dedi.